2025-01-22
Exercise
| of the phenomenas (gen.pl. of dhamma) | |
| by the sage (instr.sg. of muni) | |
| having seen (abs of √dis) | |
| he taught (aor.sg. of desayati) | |
| having been delighted (by) | |
| he was released from (aor.sg. of muccati) | |
| they were released from (aor.pl. of muccati) | |
| by the sickness (instr. of gelañña) |
SN 46.16 Tatiyagilānasutta
Ekaṁ samayaṁ bhagavā rājagahe viharati veḷuvane kalandakanivāpe.
Tena kho pana samayena bhagavā ābādhiko hoti dukkhito bāḷhagilāno.
Atha kho āyasmā mahācundo yena bhagavā tenupasaṅkami;
upasaṅkamitvā bhagavantaṁ abhivādetvā ekamantaṁ nisīdi.
Ekamantaṁ nisinnaṁ kho āyasmantaṁ mahācundaṁ bhagavā etadavoca:
"paṭibhantu taṁ, cunda, bojjhaṅgā"ti.
| paṭibhāti | comes to mind; occurs (to); lit. speaks back |
| √bhā | shine, speak |
"Sattime, bhante, bojjhaṅgā ...
"Taggha, cunda, bojjhaṅgā; taggha, cunda, bojjhaṅgā"ti.
Idamavocāyasmā cundo. Samanuñño satthā ahosi. Vuṭṭhahi ca bhagavā tamhā ābādhā.
Tathāpahīno ca bhagavato so ābādho ahosī'ti.
| samanuñña (adj.) | approving (of); consenting (to) |
| satthā (m.) | teacher; master; the Buddha |
Bojjhaṅga-paritta
Bojjhaṅgo sati-saṅkhāto / dhammānaṁ vicayo tathā
Viriyam-pīti-passaddhi / bojjhaṅgā ca tathā'pare
Samādh'upekkha-bojjhaṅgā / satt'ete sabba-dassinā
Muninā sammad-akkhātā / bhāvitā bahulīkatā
Saṁvattanti abhiññāya / nibbānāya ca bodhiyā
Etena sacca-vajjena / sotthi te hotu sabbadā
| saṅkhāta (pp.) | reckoned; so called; pp of saṅkhāyati |
| vicaya (m.) | investigation; examination |
| para (pron.) | other; another |
| dassī (adj.) | seeing; perceiving; knowing |
| muni (m.) | monk; sage; seer |
| vajja (ptp.) | speaking; saying; ptp of vadati |
Ekasmiṁ samaye nātho / moggallānañ-ca kassapaṁ
Gilāne dukkhite disvā / bojjhaṅge satta desayi
Te ca taṁ abhinanditvā / rogā mucciṁsu taṅ-khaṇe
Etena sacca-vajjena / sotthi te hotu sabbadā
| nātha (m.) | protector; lord; (The Buddha) |
| desayi (aor. +acc & +dat) | taught (to); explained (to); aor of desayati |
| mucciṁsu (aor.3rd. +abl) | was released (from); aor of muccati |
| khaṇa (m.) | moment; instant |
Ekadā dhamma-rājā pi / gelaññenābhipīḷito
Cundattherena tañ-ñeva / bhaṇāpetvāna sādaraṁ
Sammoditvā ca ābādhā / tamhā vuṭṭhāsi ṭhānaso
Etena sacca-vajjena / sotthi te hotu sabbadā
| divasa (m./nt.) | day; from diva; √div (shine) |
| gelañña (nt.) | sickness; ill health; [√gilā + na + *ya] |
| abhipīḷita (pp.) | affected; oppressed |
| taññeva (sandhi) | that very; the self same [taṁ + eva] |
| bhaṇāpeti (pr. caus.) | causes to speak; makes say; caus of bhaṇati |
| sādaraṁ (ind.) | with consideration; respectfully |
| sammoditvā (abs.) | having delighted together (with) [saṁ + √mud + *a + itvā] |
| ṭhānaso (ind.) | on the spot; right there; lit. from the place [√ṭhā + ana + so] |
Pahīnā te ca ābādhā / tiṇṇannam-pi mahesinaṁ
Magg'āhata-kilesā va / pattānuppatti-dhammataṁ
Etena sacca-vajjena / sotthi te hotu sabbadā
| tiṇṇaṁ / tiṇṇannaṁ (card.) | dat. or gen. of ti |
| mahesi (m.) | great sage; mighty seer; [mahā + isi] |
| āhata (pp.) | struck; beaten; destroyed; [ā + √han + ta] |
| patta (pp.) | reached; attained; accomplished; pp of pāpuṇāti |
| anuppatti (f.) | non-arising; non-appearance; lit. not going up [ud + √pad] |
| dhammatā (f.) | nature; characteristic; attribute |